Aşağıda paylaşılan notlar, University College London, Institute of Education'da doktora yaparken katıldığım bir doktora yazım dersinde elde ettiğim notların derlemesidir. Bir tez inşa etmek sancılı bir süreç ve aşağıda belirtilen yazım ilkeleri teknik konular olduğu kadar bilişsel olarak üzerinde uzun düşünmeler neticesinde anlaşılan konular.
1. Okuyucu
Bir metin her zaman bir okuyucu için yazılır. Kendinize şu soruları sormanız gerekir:
Metin kime hitap ediyor? (Alan uzmanlarına mı, disiplinlerarası bir kitleye mi?)
Okuyucu bu metni neden okuyor olabilir? (Bilgi edinmek, yönteminizi değerlendirmek, katkınızı görmek için mi?)
Okuyucunun metni anlayabilmesi için ne bilmesi gerekir?
Hangi kavramlar açıklanmalı, hangileri önbilgi olarak varsayılabilir?
Okuyucunun metinle ilişkisi nedir? (Eleştirel bir değerlendirme mi yapacak, yoksa bilgi mi edinecek?)
Okuyucunun yazarla (sizle) ilişkisi nedir? (Otoritenizi mi sınayacak, yoksa rehberlik mi bekliyor?)
Okuyucu sizden öğrenmeye değil, sizin bilimsel yeterliliğinizi ve özgün katkınızı değerlendirmeye gelir. Bu nedenle açıklık, tutarlılık ve gerekçelendirme hayati önemdedir.
2. Amaç
Tezinizin her paragrafı, bölümü ve bölümü kapsayan kısımları bir işe yaramalıdır. Kendinize sürekli şu soruları sorun:
Bu paragraf/bölüm/bölüm tezimin ana argümanına nasıl katkı sağlıyor?
Özgün katkımı (original contribution) nasıl destekliyor?
Okuyucu için tutarlı ve izlenebilir bir anlatı kuruyor mu?
Bir doktora tezi yalnızca bilgi derlemesi değildir; argüman inşa eden bir çalışmadır. Her bölüm bu argümanı farklı bir açıdan güçlendirir.
3. Üslup
Doktora yazımı belirli üslup özellikleri gerektirir. Şu noktalara özellikle dikkat edilmelidir:
Kanıtlar ve kaynaklar nasıl kullanılıyor? (Sadece alıntı mı yapıyorsunuz, yoksa eleştirel mi kullanıyorsunuz?)
Kaynaklara nasıl atıf yapılıyor? (Hangi raporlama fiilleri kullanılıyor: “iddia eder”, “öne sürer”, “gösterir” vb.)
Yazar sesi (authorial voice) nasıl kuruluyor? (Birinci tekil şahıs mı, edilgen yapı mı, üçüncü şahıs mı?)
Kavramlar açıklanıyor mu?
Okuyucudan her şeyi bilmesi bekleniyor mu, yoksa terimler tanımlanıyor ve örnekleniyor mu?
Metin içi bütünlük nasıl sağlanıyor?
Cümleler paragraflar içinde, paragraflar bölümler içinde, bölümler tez bütününde nasıl bağlanıyor? Tezin her bölümünde üslup tamamen aynı olmak zorunda değildir. Örneğin: Literatür taraması daha eleştirel ve karşılaştırmalı, yöntem bölümü daha açıklayıcı ve gerekçelendirici, analiz bölümleri daha yorumlayıcı ve argümantatif olabilir.
BÖLÜMLERİN İŞLEVLERİ ÜZERİNE REHBER
Aşağıdaki açıklamalar, bir doktora tezinin temel bölümlerinin olası amaçlarını ortaya koyar. Bunlar katı kurallar değil, düşünme çerçeveleridir. Kendinize şunları sormanızı öneririz:
Bu amaçlara katılıyor muyum?
Hangileri benim çalışmam için daha kritik?
Tezimin yapısı bu şemaya birebir uymak zorunda mı?
Giriş
Giriş bölümü okuyucuya tezinizin haritasını sunar. Amaçları:
Okuyucuya tezin ne hakkında olduğunu net biçimde göstermek, çalışmanın bağlamını oluşturmak, araştırmanın amaçlarını ve hedeflerini belirtmek, çalışmanın neden önemli olduğunu açıklamak (kişisel, mesleki, politik, entelektüel), tezin katkı sunduğu problem alanını veya tartışmaları tanıtmak, genel argüman, yöntem ve/veya tez yapısı hakkında ön izlenim vermektir.
İyi bir giriş, jüriye şu mesajı verir: “Bu çalışma ne yaptığını biliyor ve neden yaptığını açıkça ortaya koyuyor.”
Literatür taraması
Bu bölüm yalnızca “kim ne yazmış” özeti değildir. Amaçları: konunun önceki araştırmalarda nasıl ele alındığını ortaya koymak, tezinizi bu literatür içinde konumlandırmak, analiz bölümlerinde kullanılacak kavramsal araçları tanımlamak, tezin bilgiye katkısını temellendirmek
Araştırma soruları için kavramsal ve teorik zemin oluşturmak, mevcut araştırmaları eleştirel biçimde tartışmaktır.
Literatür taraması zayıf olan bir tez, katkısını ikna edici biçimde gösteremez.
Yöntem
Yöntem bölümü, çalışmanızın bilimsel meşruiyetini kurar. Amaçları: Okuyucuya ne yaptığınızı veya ne yapacağınızı açıkça anlatmak, araştırma tasarımının her yönünü gerekçelendirmek, seçilen yöntemlerin imkânlarını ve sınırlılıklarını bildiğinizi göstermek, kendi araştırma sürecinizde karşılaşılan yöntemsel sorunları tartışmaktır.
Yöntem bölümü savunmadır. “Bu yöntemi seçtim çünkü…” cümlesi bu bölümün omurgasıdır.
Sonuç olarak, bir doktora tezi yazmak, sadece “yazmak” değil: Okuyucuyu öngörmek, amaçları netleştirmek ve bilimsel bir ses inşa etmek sürecidir.
